Yokluğun yemeği ‘Ekmek Aşı’

Sofralarda yer alan yemek çeşitlerinin yanı sıra öyle zamanlarda öyle haneler oldu ki bir kuru ekmeği ailece bölüşmek zorunda kaldı.  Büyük büyük babaannelerimizin mutfak anılarında yer verdiği yemeklerin başında gelir Ekmek Aşı. Aslında bu yemeğin tarihi Osmanlı’ya dayanıyor. Yani Geleneksel Türk Mutfağı olarak adlandırılabilir. Ama aslında o yemeğin adı ‘yokluk’ olarak biliniyor.

Yapılan araştırmalara göre 20. yüzyıl başlarında Osmanlı mutfağına giren salça ile ekmeğin buluşması olan Ekmek Aşı zaman geçtikçe mahalle ve aile kültürüne ayak uydurdu.

Maddi imkansızlık yaşanan ve nüfusu kalabalık olan evler hem israftan kaçmak hem de çoluk çocuğun karnını doyurmak için Ekmek Aşı’ndan medet umdu.

Evlerde yapılan ekşileme (mayalı) ekmek bayatlamaya yüz tutunca hemen evin hanımı tarafından kurutulurdu. Zaten o dönemleri yaşayanların anlatımlarına göre evlere en rahat giren besin un, undan da yapılan ekşili ekmek sofraların vazgeçilmezi oldu.

Malatya’nın en eski mahallelerinin başında gelen Adafı Mahallesi’ne 1956 yılında gelin gelen Remziye Yılman ailedeki kadınların bir birlerine bıraktığı bir miras olarak adlandırdığı Ekmek Aşı’nı şu sözlerle anlattı:

 “O zamanlar nerede öyle et, tavuk, çeşit çeşit sebze. Un mayalanır, ateşin üstünde pişirilir ve haftalık ekmek istiflenirdi. Evlerde en az 6 kişilik nüfus vardı. Bazı evlerde ise babaanne ve dedelerle bu sayı 12’yi bulurdu. Ben çocukken geçinmek zordu. Yokluk gördük. Tabi annemin, babaannemin döneminde yaşanan yokluğun yanında bizim ki zenginlikmiş. Ekmeğin bayatlayıp çöpe atıldığı nerede görülmüş. Günahtı, ayıplarlardı. Dönemin kadınları yoktan var ederlermiş. İşte Ekmek Aşı’da öyle bir yemek. Evde yemek yapacak malzeme olmayınca bayatlamaya yüz tutan ekmekler evin avlusunda kurumaya bırakılırdı. Sonrada yağ, salça, su ve tuz tencerede pişirilir bayat ekmek içine koyulur ve iyice özleştikten sonra tüm aile yerdi. Zaten yemek seme gibi bir lüksümüz yoktu ancak kilolarla pişen etten daha kıymetliydi bizim için Ekmek Aşı. Hala da öyle. Bizim mahalle kültürümüz kalmadı ancak komşuluğu apartmanlarda devam ettirmeye çalışıyoruz. Bizim ailenin kadınları da eski sıklıkla olmasa Ekmek Aşı’nı yapar. Biz bu yemeği yapan son nesiliz gençlerimiz, torunlarımız bilmezler. Pişirip sofraya koysak beğenmezler bile.”

Ekmek Aşı’nın tarifi:

Bayat ekmek iyice kurutulur. Bir tencerede yağ ve salça kavrulur. İsteğe göre salçadan önce bir adet kuru soğan doğranıp kavrulur ve salça öyle eklenir. Salçanın kokusu çıkınca yaklaşık bir litre kaynamış su tencereye ilave edilir. Bu su kaynayarak iyice özleştikten sonra bayat ekmek tencereye aktarılır ve yaklaşık 10 dakika ocakta pişer. Sıçak servis edilir.

Gündem, 02 Şubat 2022 00:25